ข่าวสารสุขภาพ

โรคไข้เลือดออกน่ากลัวแค่ไหน
            ผู้ป่วยไข้เลือดออกส่วนใหญ่มักมีอาการไม่รุนแรงและหายได้เอง ส่วนน้อยที่มีอาการหนักถึงขั้นต้องรับไว้ดูแลรักษาในโรงพยาบาล มีจำนวนไม่มากนักที่จะมีอาการรุนแรงถึงขั้นช็อก ในประเทศไทยอัตราตายของผู้ป่วยไข้เลือดออกปัจจุบันเหลือต่ำกว่าร้อยละ0.5

สาเหตุของไข้เลือดออกคืออะไร
            เกิดจากการติดเชื้อไวรัสเดงกี ซึ่งมี 4 ชนิดคือ เดงกี-1, เดงกี-2, เดงกี-3 และเดงกี-4 ทำให้คนเรามีโอกาสที่จะป่วยจากโรคไข้เลือดออกได้หลายครั้ง พาหะนำโรคคือยุงลาย ยุงลายที่มีเชื้อไวรัสเดงกีเมื่อกัดคนจะถ่ายทอดเชื้อให้คน ทำให้การติดเชื้อตามมา ยุงลายมักออกหากินเลือดคนในเวลากลางวันและวางไข่ในน้ำสะอาดที่ขังนิ่ง

ผู้ป่วยไข้เลือดออกมีอาการอย่างไร

• ผู้ติดเชื้อจำนวนไม่น้อยจะไม่แสดงอาการใดๆ
• ผู้ป่วยบางคนมีเพียงอาการไข้ ปวดศีรษะและกล้ามเนื้อเท่านั้น เรียกว่า “ไข้เดงกี”
• กรณีที่มีการรั่วของพลาสม่าหรือน้ำเหลืองออกจากหลอดเลือดของผู้ป่วย ทำให้ความเข้มข้นของเลือดเพิ่มขึ้น มีน้ำในช่องปอดและช่องท้องจะเรียกว่า “ ไข้เลือดออก”
• ผู้ป่วยไข้เลือดออกจะพบภาวะเลือดออกได้บ่อยกว่าผู้ป่วยไข้เดงกี

การระบาดของโรค

• ไข้เลือดออกพบได้ตลอดปี แต่พบบ่อยในช่วงหน้าฝน และมักมีการระบาดใหญ่ทุก 3- 5 ปี
• ปัจจัยที่เกื้อหนุนให้เกิดการระบาดของโรคอย่างต่อเนื่อง ได้แก่ การคมนาคมที่สะดวก รวดเร็ว อุณหภูมิของโลกที่เปลี่ยนไปและความเป็นอยู่ที่แออัด
• อายุของผู้ป่วยไข้เลือดออก เดิมพบบ่อยในเด็กเล็ก เปลี่ยนเป็นเด็กโต วัยรุ่น หรือผู้ใหญ่ที่มีอายุน้อย ทำให้ระยะเวลาไข้ยาวนานขึ้น ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อและปวดศีรษะมากขึ้น อาการตับโตและภาวะช็อกพบน้อยลง

ความรุนแรงของโรคเกิดจากอะไร

• ผู้ป่วยไข้เลือดออกมักเป็นคนที่มีสุขภาพแข็งแรงดีมาก่อน
• ผู้ป่วยที่มีความรุนแรงของโรคมักเกิดจากการติดเชื้อครั้งที่สอง
• ผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสเดงกีครั้งแรกมักไม่มีอาการ หรือมีอาการเพียงเล็กน้อย หลังการติดเชื้อครั้งแรก ร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกัน (แอนตี้บอดี้)ต่อไวรัสชนิดนั้นๆ ป้องกันการติดเชื้อชนิดเดิมซ้ำ และร่างกายยังสร้างภูมิคุ้มกันไวรัสเดงกี่ อีก 3 ชนิด แต่ระดับภูมิคุ้มกันมักอยู่ไม่นานพอ ที่จะป้องกันการติดเชื้อไวรัสเดงกีอีก 3 ชนิดนี้ได้ แต่กลับเป็นผลเสีย เมื่อเกิดการติดเชื้อครั้งที่ 2 จากไวรัสที่ต่างจากครั้งแรก ภูมิคุ้มกันเดิมที่มีต่อไวรัสชนิดที่ติดเชื้อครั้งที่ 2 จะกระตุ้นร่างกายเกิดการตอบสนองอย่างรุนแรง ทำให้มีอาการรุนแรงกว่าการติดเชื้อครั้งแรก

การวินิจฉัยโรค
อาการโรคไข้เลือดออก แบ่งเป็น 3 ระยะคือ

ระยะไข้ มีไข้สูงลอย(ไข้ตั้งแต่ 38.5 0 C ขึ้นไป) หน้าแดง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้อง ปวดกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ อาจมีภาวะเลือดออก (ผิวหนัง, เยื่อบุจมูก, ช่องปอด, กระเพาะอาหาร) เด็กโตและผู้ใหญ่มักมีไข้นานกว่าเด็กเล็ก และมักมีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้ออย่างมาก

• ระยะเวลาของไข้มักเป็นอยู่นาน 3 - 7 วัน
• อาการผู้ป่วย ส่วนใหญ่จะชัดเจนและง่ายต่อการวินิจฉัยโรคมากขึ้นเมื่อมีอาการเข้าวันที่ 3

ระยะที่ 2 หรือระยะวิกฤติ ระยะนี้อาการไข้จะลดลง

• เป็นระยะที่บ่งบอกว่าผู้ป่วยจะเกิดอาการรุนแรงของโรคหรือไม่ และมากน้อยเพียงใด ต้องเฝ้าติดตามอย่างใกล้ชิด ระยะนี้กินเวลา 12 - 72 ชั่วโมง
• ระยะนี้ถ้ามีการรั่วของพลาสมา ออกนอกหลอดเลือดดำทำให้ความเข้มข้นของเลือดเพิ่มขึ้น และอาจเกิดภาวะช็อกได้
• ภาวะช็อกอาจเกิดจากการที่เลือดออกในอวัยวะสำคัญ เช่น กระเพาะอาหาร, ประจำเดือนมามาก
• ภาวะช็อกอาจทำให้เกิดภาวะล้มเหลวของอวัยวะต่างๆ โดยเฉพาะไตและตับ ทำให้เสียชีวิตได้
• ภาวะเลือดออกในผู้ป่วยไข้เลือดออก เกิดจากเกล็ดเลือดมีจำนวนลดลงหรือมีหน้าที่ผิดปกติไป เส้นเลือดมีความเปราะบาง หรือเกิดจากความผิดปกติของระบบแข็งตัวของเลือด

ระยะพักฟื้น
อาการโดยทั่วไปดีขึ้น ทานได้มากขึ้น มีปัสสาวะมากขึ้น มีผื่นแดงตามขาและลำตัว ผื่นระยะพักฟื้น เป็นวงสีขาวบนพื้นผิวหนังสีแดง พบบ่อยที่ขาพับทั้งสองข้าง มักมีอาการคัน จำนวนเกล็ดเลือด จะเพิ่มขึ้นและกลับสู่สภาพปกติภายใน 3 – 5 วัน

การตรวจยืนยันไข้เลือดออก
1. การตรวจนับเม็ดเลือด ควรทำในวันที่ 3 ของโรคเป็นต้นไป จึงจะเห็นการเปลี่ยนแปลง (เม็ดเลือดขาวลดลง, เกล็ดเลือดลดลง, ความเข้มข้นของเลือดเพิ่มขึ้นถ้ามีการรั่วของพลาสมา)
2. ตรวจหาแอนติเจน หรือโปรตีนจากเชื้อไวรัสเดงกี่ โดยการตรวจ NSI-แอนติเจน จะมีผลบวกตั้งแต่วันแรกๆของไข้ มีความไวและความจำเพาะสูง

การรักษา

• ให้ผู้ป่วยได้รับน้ำอย่างเพียงพอ ไม่ว่าจะดื่มน้ำด้วยตนเอง หรือการให้สารน้ำทางหลอดเลือด ช่วง 2 วันแรกของไข้ไม่จำเป็นต้องนอนโรงพยาบาล เพราะยังไม่เข้าสู่ระยะวิกฤติ แต่ต้องติดตามอาการ และตรวจนับเม็ดเลือด
• อาการรุนแรงมักเกิดในวันท้ายๆของระยะไข้ ถ้ามีความเข้มข้นของเลือดเพิ่มขึ้นต้องได้รับการรักษาด้วยสารน้ำทางหลอดเลือดในปริมาณเท่าที่จำเป็น
• ถ้ามีเลือดออกมาก อาจต้องให้เลือด
• แพทย์มักหลีกเลี่ยงการให้เกล็ดเลือด เนื่องจากเกล็ดเลือดที่ให้จะถูกทำลายอย่างรวดเร็ว พิจารณาให้เกล็ดเลือดในกรณีที่จำเป็นจริงๆ คือ มีเลือดออกอย่างรุนแรงในอวัยวะสำคัญ
• ตลอดระยะเวลา 24 – 72 ชั่วโมง ของระยะวิกฤติแพทย์จะติดตามความดันโลหิต, ชีพจร, ความเข้มข้นของเลือดและจำนวนปัสสาวะของผู้ป่วยที่อาการหนักเป็นระยะ

ทำไมผู้ป่วยไข้เลือดออกบางรายจึงเสียชีวิต
ส่วนใหญ่เกิดจากหลายสาเหตุร่วมกัน ได้แก่ ภาวะช็อกเป็นเวลานานก่อนจะถึงมือแพทย์ เลือดออกรุนแรงในระบบทางเดินอาหารที่ได้รับเลือดช้า, ภาวะล้มเหลวของอวัยวะสำคัญ เช่น ตับวาย, ไตวาย, ภาวะหายใจล้มเหลวจากน้ำท่วมปอด

การป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออก
1. หลีกเลี่ยงการถูกยุงลายกัด พัก นอนในห้องที่ติดมุ้งลวด, ใช้มุ้งกันยุง, ใช้ยาทากันยุง
2. การปราบยุงลาย ฉีดยาฆ่ายุง, หน่วยงานราชการนิยมใช้วิธีพ่นสารเคมี
3. การกำจัดลูกน้ำยุงลาย สำรวจภาชนะในบ้านที่มีน้ำขัง กระป๋อง, กะลา, จานรองกระถางต้นไม้, ตุ่มโอ่งที่ไม่มีฝาปิด เปลี่ยนน้ำภาชนะบ่อยๆ คว่ำภาชนะและปิดฝาตุ่ม อาจใส่เกลือผสมน้ำส้มสายชูหรือทรายอะเบทในภาชนะ หรือเลี้ยงปลาหางนกยูง
4. วัคซีนป้องกันไข้เลือดออก แนะนำฉีดวัคซีนไข้เลือดออกในเด็กอายุ 9 ปีขึ้นไปและผู้ใหญ่อายุไม่เกิน 45 ปี ประสิทธิภาพวัคซีน ป้องกันโรคได้เกือบร้อยละ 70 ลดโอกาสนอนโรงพยาบาล ร้อยละ 80 และช่วยลดความรุนแรงของโรคร้อยละ 90 ฉีดวัคซีนทั้งหมด 3 เข็ม คือ 0, 6 และ 12 เดือน วัคซีนมีความปลอดภัยสูง ไม่พบอาการข้างเคียงที่รุนแรง